Vademecum spółdzielcze

I. Czym jest spółdzielnia?

Spółdzielnia jest korporacją, a więc zrzeszeniem osób, w przeciwieństwie do spółki handlowej, która jest zrzeszeniem kapitałów. Spółdzielnia, jak każda korporacja, stawia sobie za cel realizację określonych wspólnych zadań.
Spółdzielnia jest osobą prawną w rozumieniu prawa cywilnego. Podobnie wiec jak osoba fizyczna (a więc człowiek), spółdzielnia może być podmiotem prawa i obowiązków (tzn. ma zdolnosć prawną) oraz może za pomocą własnych działań nabywać prawa i zaciągać obowiązki (tzn. zdolność do czynności prawnych).
Cechą spółdzielni jako korporacyjnej osoby prawnej jest posiadanie przez nią majątku odrębnego od majątku członków. Spółdzielnia odpowiada za zobowiązania całym swoim majątkiem, natomiast członkowie ponoszą ryzyko jej działalności gospodarczej (tj. uczestniczą w pokrywaniu strat spółdzielni) tylko do wysokości zadeklarowanych udziałów. Spółdzielnia jako osoba prawna ma swoją nazwę (firmę), która podlega ochronie prawnej (zwłaszcza właściwej dla ochrony dóbr osobistych).


II. Cel spółdzielni.

Celem spółdzielni jest podniesienie zarobku lub gospodarstwa członków przez prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa (cel obligatoryjny) oraz podniesieie poziomu kulturalnego członków (cel fakultatywny). Celem obligatoryjnym będzie więc prowadzenie działalności gospodarczej dla zaspokojenia potrzeb członków, a celem fakultatywnym - prowadzenie także działalności społeczno - kulturalnej na rzecz członków, ich rodzin i lokalnego środowiska.
W spółdzielni (inaczej niż w spółce handlowej) osiąganie zysku (nadwyżki bilansowej) nie powinno być celem samym w sobie, ale jedynie środkiem do realizacji innych celów, a więc podniesienia zarobku lub gospodarstwa członków oraz (lub) poziomu kulturalnego członków.


III. Zasady spółdzielcze.

Spółdzielnia w swojej działalności powinna przestrzegać zasad spółdzielczych ustalonych przez Międzynarodowy Związek Spółdzielczy. Zgromadzenie Ogólne Międzynarodowego Związku Spółdzielczego podczas kongresu odbywającego się w Manchesterze w dniach 20-23 września 1995 roku zaakceptowało poniższe zasady spółdzielcze:

1. Zasada dobrowolnego i otwartego członkostwa.

Spółdzielnie są organizacjami dobrowolnymi, otwartymi dla wszystkich osób, które są zdolne do korzystania z ich usług oraz gotowe są ponosić związaną z członkostwem odpowiedzialnosć, bez jakiejkolwiek dyskryminacji z powodu różnicy płci, społecznej, rasowej, politycznej czy religijnej.

2. Zasada demokratycznej kontroli członkowskiej

Spółdzielnie są demokratycznymi organizacjami kontrolowanymi przez swoich członków, którzy aktywnie uczestniczą w określaniu swojej polityki i podejmowaniu decyzji. Mężczyźni i kobiety pełniący funkcje przedstawicielskie z wyboru są odpowiedzialni wobec członków. W spółdzielniach szczebla podstawowego członkowie maja równe prawa głosu (jeden członek - jeden głos), zaś spółdzielnie innych szczebli również zorganizowane są w sposób demokratyczny.

3. Zasada ekonomicznego uczestnictwa członków.

Członkowie uczestniczą w sposób sprawiedliwy w tworzeniu kapitału swojej spółdzielni i demokratycznie go kontrolują. Co najmniej część tego kapitału jest zazwyczaj wspólną własnością spółdzielni. Jeżeli członkowie otrzymują jakąś rekompensatę od kapitału wniesionego jako warunek członkostwa, jest ona zazwyczaj ograniczona. Członkowie przeznaczają nadwyżki na jeden lub wszystkie sposród następujących celów: na rozwój swojej spółdzielni, jeśli to możliwe przez stworzenie funduszu rezerwowego, z którego przynajmniej cześć powinna być niepodzielna; na korzyści dla członków proporcjonalne do ich transakcji ze spółdzielnią; na wspieranie innych dziedzin działalności zaaprobowanych przez członków.

4. Zasada autonomii i niezależności.

Spółdzielnie są autonomicznymi organizacjami wzajemnej pomocy kontrolowanymi przez swoich członków. Jeżeli zawierają porozumienia z innymi organizacjami, włączając w to rządy lub pozyskują swój kapitał z zewnętrznych źródeł, to czynią to tylko na warunkach zapewniających demokratyczną kontrolę przez swoich członków oraz zachowanie swojej spółdzielczej autonomii.

5. Zasada kształcenia, szkolenia i informacji.

Spółdzielnie zapewniają możliwość kształcenia i szkolenia swoim członkom, osobom pełniącym funkcje przedstawicielskie z wyboru, menedżerom i pracownikom tak, aby mogli oni efektywnie przyczyniać się do rozwoju swoich spółdzielni. Informują one ogół społeczeństwa - a zwłaszcza młodzież i osoby kształtujące opinię społeczną - o istocie spółdzielczości i korzyściach z nią zwiazanych.

6. Zasada współpracy pomiędzy spółdzielniami.

Spółdzielnie w najbardziej efektywny sposób służą swoim członkom i umacniają ruch spółdzielczy poprzez współpracę w ramach struktur lokalnych, krajowych, regionalnych i międzynarodowych.

7. Zasada troski o społeczność lokalną.

Spółdzielnie pracują na rzecz właściwego rozwoju społeczności lokalnych, w których działają, poprzez prowadzenie polityki zaaprobowanej przez swoich członków.


IV. Własność spółdzielcza jest własnością grupową członków, a więc jest własnością prywatną członków spółdzielni.


V. Statut spółdzielni.

Obok ustawy - Prawo spółdzielcze i innych ustaw zawiera regulacje dotyczące działalnosci spółdzielni. Reguluje on kwestie związane z organizacją spółdzielni, stosunkiem członkostwa i wiele innych zagadnień. Nie może być sprzeczny z ustawą. Jest uchwalony przez członków założycieli oraz może być zmieniony na podstawie uchwały Walnego Zgromadzenia podjętej większością 3/4 głosów.


VI. Organy spółdzielni.

Spółdzielnia, jak każda korporacyjna osoba prawna działa przez swoje organy:

1. Walne Zgromadzenie - najwyższy organ spółdzielni składający się ze wszystkich swoich członków (może ono być zastąpione przez zebranie przedstawicieli; wtedy organami demokracji bezpośredniej są zebrania grup członkowskich). Walne Zgromadzenie podejmuje uchwały obowiązujące wszystkich członków i wszystkie organy spółdzielni.

2. Rada Nadzorcza - organ co najmniej trzy osobowy, składający się z członków spółdzielni, o charakterze kontrolnym.


VII. Wybory do organów spółdzielni.

1. Wybory do organów spółdzielni są dokonywane spośród nieograniczonej liczby kandydatów.

2. Wybory są dokonywane w głosowaniu tajnym.

3. Do skuteczności wyboru wystarcza zwykła większość głosów, chyba że statut wymaga większości kwalifikowanej.

4. Przy obliczaniu wymaganej większości głosów uwzględnia się tylko głosy oddane za i przeciw uchwale, chyba że statut stanowi inaczej.

5. Statut decyduje o tym, który organ jest właściwy do wyboru Rady Nadzorczej (Walne Zgromadzenie albo zebranie grup członkowskich).

6. Statut decyduje o tym, który organ jest właściwy do wyboru Zarządu (Walne Zgromadzenie albo Rada Nadzorcza) - jeżeli Walne Zgromadzenie jest właściwe do dokonania wyboru Rady Nadzorczej lub Zarządu, sprawa musi być umieszczona w porządku obrad.

7. Zgodnie z ustawą statut określa kadencję Rady Nadzorczej; przed upływem kadencji, członek Rady może być odwołany większością 2/3 głosów w głosowaniu tajnym przez organ, który go wybrał.

8. Ustawa nie wprowadza kadencyjności Zarządu (może to przewidywać statut); członek Zarządu może być w każdej chwili odwołany przez organ, który go wybrał (w głosowaniu tajnym, a także zwykłą większością głosów, chyba że statut wymaga większości kwalifikacyjnej).


Jeżeli według statutu organem właściwym do wyboru Rady Nadzorczej lub Zarządu jest Walne Zgromadzenie, obowiązują następujące reguły jego zwoływania:

1. Walne Zgromadzenie jest zwoływane przez Zarząd (jeżeli Zarząd tego nie uczyni, może być ono zwołane przez Radę Nadzorczą).

2. Zarząd zwołuje Walne Zgomadzenie z własnej inicjatywy lub na żądanie: Rady
Nadzorczej, przynajmniej 1/10 członków (nie mniej jednak niż 3 członków), albo zebrań grup członkowskich obejmujących przynajmniej 1/5 członków spółdzielni.

3. Uprawnieni do zwołania Walnego Zgromadzenia mogą również żądać umieszczenia sprawy wyborów w jego porządkuobrad, o czasie, miejscu i porządku obrad należy zawiadomić członków w sposób i terminach określonych w statucie.

4. Walne Zgromadzenie może podejmować uchwały jedynie w sprawach objętych porządkiem obrad. Sprawa wyborów musi więc byc umieszczona w porządku obrad. Nie dotyczy to sytuacji, gdy Walne Zgromadzenie odwołuje członka Zarządu, któremu nie udzieliło absolutorium.

5. Zarząd - organ składający się z członków spółdzielni, o charakterze wykonawczym, składa oświadczenia woli za spółdzielnię i reprezentuje ją na zewnątrz. Statut spółdzielni decyduje o tym czy zarząd będzie organem jednoosobowym, czy kolegialnym oraz, czy będą mogły wchodzić w jego skład osoby nie będące członkami spółdzielni (jednakże przynajmniej jeden członek Zarządu musiałby być członkiem spółdzielni).


autor / źródło:

www.spoldzielczosc.pl