W budynkach należących do spółdzielni mieszka obecnie około 10 mln Polaków, czyli mniej więcej tylu ilu mieszkańców ma Republika Czeska czy Republika Węgierska.
Porównanie to pokazuje, iż spółdzielczość mieszkaniowa w Polsce jest przypadkiem szczególnym, którego nie można lekceważyć. Niemniej jednak prace nad reformą spółdzielczości trwają już zdecydowanie za długo. Z jednej strony wielu parlamentarzystów stanowi nieformalną grupę lobbingową na rzecz interesu prezesów spółdzielni, dla których zachowanie status quo jest niezwykle korzystne. Z drugiej strony obserwuję obojętność wobec tematyki spółdzielczej, która wynika z braku wiedzy na temat roli spółdzielczości mieszkaniowej w naszym kraju.
Słowo „spółdzielczość”, znaczy dzielić coś wspólnie. Dzielić to też znaczy mieć realny wpływ na to, co się dzieje wokół. Niezależnie od kształtu jaki miałaby przyjąć reforma jej głównym celem powinno być umożliwienie członkom spółdzielni decydowania o swoich sprawach. Dziś pozycja spółdzielcy względem zarządu spółdzielni jest taka jak w średniowieczu pozycja pańszczyźnianego chłopa względem swojego pana. Jeden i drugi musi składać daniny swojemu panu i przy tym nie ma żadnych praw.
Walne zgromadzenie pracowników spółdzielni
W obecnym stanie prawnym wybór rady nadzorczej dokonywany jest przez walne zgromadzenie członków. Zarząd w zależności od postanowień statutu powołuje rada nadzorcza albo walne zgromadzenie. Rozwiązania te, choć przyświeca im słuszny cel - poddania najważniejszych spraw spółdzielni pod decyzje członków, w praktyce nie zdają egzaminu. W erze szybkich przemian cywilizacyjnych tempo życia wyznacza zaangażowanie w pracę zarobkową. Rozkład dnia większości członków spółdzielni jest podzielony między okresy dobowego odpoczynku, a okresy aktywności zawodowej. Tymczasem walne zgromadzenia w większości przypadków zwoływane są w ciągu dni roboczych. Dodatkowo zaczynają się w godzinach pracy i kończą nad ranem dnia następnego. Zatem chcąc wziąć czynny udział w obradach walnego zgromadzenia, należy poświęcić na to 2 dni robocze. We współczesnych uwarunkowaniach ekonomiczno–gospodarczych stanowi to istotną barierę w wykonywaniu przysługujących członkom uprawnień. Ponadto często walne zgromadzenia odbywają się w miejscach znacznie oddalonych od osiedli, na których znajdują się lokale spółdzielców. W tej sytuacji ciężko jest pogodzić troskę o sprawy spółdzielni z troską o pracę i najbliższą rodzinę, dlatego frekwencja walnych zgromadzeń jest niska.
W efekcie o sprawach wszystkich członków decyduje niewielka liczba osób, bardzo często wywodząca się wprost z personelu pracowniczego spółdzielni. Słaba frekwencja, bynajmniej nie jest dowodem braku zainteresowania ze strony pozostałych członków, lecz przeciwnie, dowodem braku możliwości aktywnego uczestniczenia w życiu spółdzielni na skutek niedogodności organizacyjnych, na które obowiązujące obecnie przepisy prawa zezwalają.
Demokratyzacja wyborów władz spółdzielni
Po upadku PRL–u państwo Polskie zaczęło ewoluować w kierunku nowoczesnej demokracji, dzięki czemu dzisiaj możemy na uczciwych zasadach wybierać swoich przedstawicieli do samorządu oraz parlamentu. Niestety w przypadku wielu spółdzielni mieszkaniowych czas zatrzymał się w poprzedniej epoce. W mojej ocenie wybór władz spółdzielni także powinien odbywać się w wyborach: bezpośrednich, tajnych, przeprowadzanych w dniu wolnym od pracy, spośród nieograniczonej liczby kandydatów. Wybory powinny odbywać się w lokalu wyborczym przed komisją wyborczą składającą się z osób wydelegowanych przez komitety wyborcze spółdzielców, a same lokale wyborcze powinny być położone na obszarze zamieszkanym przez członków spółdzielni, gdyż każdy z nich powinien mieć zapewnione równe prawo do uczestnictwa w wyborze władz spółdzielni. W celu kontroli przebiegu wyborów na wynik wyborów powinna przysługiwać skarga do sądu powszechnego.
Już prawie 3 lata temu przygotowałem kompleksowy projekt ustawy realizujący powyższe założenia. Niestety na skutek pozamerytorycznych okoliczności nie został on wniesiony przez partię rządzącą pod obrady Sejmu, a tym samym też nie jest obecnie przedmiotem prac Komisji Nadzwyczajnej. Zbliża się czerwiec, miesiąc Walnych Zgromadzeń w spółdzielniach, i gdyby nie tchórzostwo i koniunkturalizm koalicji, już teraz moglibyśmy wybierać władze spółdzielni w demokratycznych wyborach.
Jacek Żalek
