W 2022 roku przegłosowano nowelizację art. 107 prawa o ustroju sądów powszechnych. Padają pytania czemu ona ma służyć? Czy Polska jest już kolonią pod obcym zarządem - jak mówią niektórzy? Czy nowe prawo ma ułatwić zarządzanie tubylczą ludnością i pomóc w polowaniu na antysemitów?
W istniejącym artykule 107 prawa o ustroju sądów powszechnych dodano § 3 w brzmieniu: "Nie stanowi przewinienia dyscyplinarnego: 1) okoliczność, że orzeczenie sądowe wydane z udziałem danego sędziego obarczone jest błędem w zakresie wykładni i stosowania przepisów prawa krajowego lub prawa Unii Europejskiej lub w zakresie ustalenia stanu faktycznego lub oceny dowodów";
Nowelizacja narusza wyrażoną w art. 10 Konstytucji RP fundamentalną dla państwa demokratycznego zasadę trójpodziału władzy oraz równowagi między władzą ustawodawczą, sądowniczą i wykonawczą zezwalając sędziom na przekraczanie ustanowionego prawa i realizowanie wyrokami partykularnych decyzji politycznych, gospodarczych itd.
Przed uchwaleniem art. 107 § 3 granicą orzekania dla sędziów było uchwalone prawo materialne i procesowe, a sądy z mocy Konstytucji RP stały na straży jego przestrzegania. Sankcją za ewentualne łamanie przepisów był zapis w § 1 pkt 1) o "odpowiedzialności za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa".
Dodanie § 3 pkt 1) wprowadziło radykalną zmianę ograniczając nałożone na sędziów obowiązki w zakresie strzeżenia i wykonywania prawa. Po nowelizacji sędziowie bez ryzyka odpowiedzialności mogą uznaniowo stosować przepisy, co w praktyce oprócz chaosu orzeczniczego grozi nieprzewidywalnością wyroków i pozbawieniem obywatela pewności obowiązującego prawa.
Uchwalenie ograniczenia odpowiedzialności za wadliwe orzekanie otwiera sędziom drogę do partykularyzmu orzeczniczego oraz realizowania interesów silniejszej strony. Fakultatywność stosowania prawa jest również bezprecedensowym zaproszeniem do instancyjnej korupcji w sądach i kreowania rynku nieformalnych opłat za wydanie korzystnego wyroku.
Z kolei w wymiarze politycznym art. 107 § 3 może upodobnić polski wymiar sprawiedliwości do sądów putinowskiej Rosji, w której sposób orzekania jest podporządkowany reżimowi, a sądy są sterowanym politycznie narzędziem aparatu represji.
§ 3 pkt 1) niewątpliwie stanowi bezprecedensowe zagrożenie dla klasycznego porządku demokratycznego, bowiem znosząc odpowiedzialność ułatwia zarówno władzy wykonawczej (minister sprawiedliwości), branżowym organizacjom sędziów i innym ośrodkom wpływu, niedopuszczalną ingerencję w proces orzeczniczy. Takim modelem polskiego sądownictwa z pewnością mogą być żywotnie zainteresowane korporacyjne grupy interesów, służby specjalne obcych państw, a także organizacje pokroju Chabad Lubawicz, aspirujące do sprawowania władzy politycznej w Polsce.
W naszej ocenie uchwalenie § 3 pkt 1) narusza normy konstytucyjne:
- art. 10 Konstytucji RP - poprzez zaburzenie fundamentalnego dla demokracji trójpodziału władzy, polegające na pośrednim przyznaniu sędziom uprawnień zastrzeżonych dotąd wyłącznie dla władzy wykonawczej, wskutek dopuszczenia możliwości niestosowania się do prawa materialnego i procesowego i wyrokowania, np. zgodnie z politycznymi wytycznymi, zamówieniem grupy interesów, forsowaną ideologią itd.
- art. 32 Konstytucji RP - wskutek złamania zasady równości obywateli wobec prawa. Art. 107 § 3 pkt 1) znosi pewność i przewidywalność stosowania przepisów uchwalonych przez ustawodawcę i wprowadza element nieprzewidywalności orzeczeń z powodu stworzenia możliwości niestosowania się do obowiązującego prawa materialnego i procesowego oraz wywierania wpływu na proces orzeczniczy;
- art. 45 Konstytucji RP - wprowadzona art. 107 § 3 pkt 1) uznaniowość stosowania prawa wyłącza możliwość obiektywnego i sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy, rozumianego jako wydanie orzeczenia w granicach obowiązujących przepisów;
- art. 87 i art. 178 Konstytucji RP - wskutek bezpodstawnego dopuszczenia możliwości nieprzestrzegania ustanowionego prawa - w rozumieniu art. 107 § 3 pkt 1), ustawy nie wiążą już sędziów i nie są dla nich obligatoryjnymi źródłami prawa;
Poniżej artykuły Konstytucji RP, które narusza nowelizacja:
Art. 10.
1.Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.
2.Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.
Art. 32.
1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.
2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
Art. 45.
1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
Art. 87.
1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
Art. 178.
1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.
